सुरज कुँवर ।
दुई दशकअघि होटल म्यानेजमेन्ट पढ्न भारत गएका काठमाडौं सिफलका सञ्जीव थापा आफूले अध्ययन गरिरहेको विषयबारे खुलेर भन्न सक्दैनथे । उनको टोलमा उनले पढिरहेको विषयबारे गफ हुँदा स्थानीय नाक खुम्च्याउँथे । तर, आज समय बदलिएको छ । सञ्जीव भारतमा होटल व्यवस्थापन सकेर काठमाडौं फर्किएपछि लाजिम्पाटको पाँचतारे र्याडिसन, बौद्धको हयात हुँदै बुढानीलकण्ठको पार्कभिलेज होटलमा पुगे ।
त्यहाँबाट अहिले उनी काठमाडौंको हटस्पट मानिने चन्द्रागिरि केवलकार तथा पाँचतारे रिसोर्टको महाप्रबन्धक छन् । ‘समय बदलियो अब आतिथ्य सत्कार नेपालमा फ्रन्टलाइनको पेसा भइसक्यो । पहिले जस्तो काठमाडौंका तारे होटल तथा रिसोर्टमा सेफ र होटलका जीएममा भारतीयलगायतका विदेशी छैनन्,’ उनले भने ।
‘अहिले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट अनुमति लिई सातवटै प्रदेशमा ३० भन्दा बढी कलेज चलिरहेका छन्,’ गेट कलेजका सञ्चालक खेमराज लकाईले भने, ‘त्यसैगरी विदेशी विश्वविद्यालयबाट अनुबन्धित कलेजको संख्या पनि कम्तीमा २० नाघिसकेको छ । जसमा काठमाडौं बाहिर पनि विदेशी विश्वविद्यालयद्वारा अनुबन्धित कलेज खुलिसकेका छन् ।’
उनका अनुसार, डिप्लोमा बाहेक हरेक वर्ष २ हजार विद्यार्थी कलेजबाट होटल म्यानेजमेन्ट विषयमा उत्तीर्ण हुन्छन् । त्यसमा धेरै विद्यार्थी नेपालमा बस्न रुचाउँदैनन् । विदेश जान्छन् । अहिले विश्वभरका हस्पिटालिटी उद्योगमा नेपाली विद्यार्थीहरू रुचाइने प्रमुख सूचीमा छन् ।
होटल म्यानेजमेन्ट अध्ययन गरेकाहरू उद्यमी बन्ने सम्भावना त छँदै छ, यसबाहेक होटल, रेस्टुरेन्ट, रिसोर्ट, वायु सेवा कम्पनी, सरकारी कार्यालय, इभेन्ट, क्याटरिङ, टुर एन्ड ट्राभल एजेन्सी, ठूलठूला पानी जहाजलगायत पर्यटन हब भएका मुलुक र गन्तव्यमा रोजगार पाउँछन् ।
कुनै पनि मुलुकमा पर्यटक आउँदा र फर्किंदा कस्तो बिदाइ भयो । कस्तो सत्कार गरियो । नौलो खान्की के खाए आदि यसै विषयसँग जोडिन्छन् । कृषिप्रधान नेपालमा पर्यटनको सम्भावना अत्यधिक भएकाले यो विषय अध्ययन गरेकाले विदेश नै गइरहनु पर्दैन । त्यसैगरी नेपालले दुई पटक भ्रमण वर्ष आयोजना गर्दा अर्बौंका होटल उद्योग स्थापना भएकाले नेपालमै पनि अहिले नेतृत्व तहमा होटल म्यानेजमेन्ट अध्ययन गरेका विद्यार्थीको अभावै देखिन्छ ।
अहिले भक्तपुरमा रहेको प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद् (सीटीईभीटी) ले ‘पढ्दै काम गर्दै’ प्रणालीको डिप्लोमा पाठ्यक्रम विकास गरेको छ । जसमा विद्यार्थीले काम गर्दै पढ्दै परीक्षामा भाग लिन पाउँछन् । यसले विद्यार्थीलाई पुस्तकको ज्ञानमा थप सीप सिकाउन मद्दत पुग्छ । त्यस्तै नाथमले देशभर शाखा विस्तारको कार्य अघि बढाइसकेको छ ।
विद्यालय सञ्चालकहरूका अनुसार, दुई वर्षको डिप्लोमा वा प्लसटुमा विद्यार्थीलाई इन्टर्नसिप गराइन्छ । स्नातकमा त विद्यार्थीहरू इन्टर्नसिपका लागि विदेश नै जान पाउँछन् । त्यसैले एसईईपछि ठूलो लगानी नभएका विद्यार्थीका लागि दुई वर्षकै अध्ययनले रोजगार दिलाउने वा उद्यमी बन्ने अवसर दिने विषय हो होटल म्यानेजमेन्ट । गेट कलेजका सञ्चालक लकाईका अनुसार, १२ सकिएपछि पढ्दै कामै गर्छु भन्नेलाई होटल म्यानेजमेन्ट विषय छनोट गर्दा पछुतो हुँदैन ।
कान्तिपुरबाट
