Spiritual Knowledge

बशिरा । ध्यान यस युगमा बहुचर्चित शब्द बनेको छ। यसका विषयमा मानिसका आआफ्ना धारणा छन्। विभिन्न धर्म सम्प्रदायले पनि आआफ्नो मान्यता, सिद्धान्त र विश्वासअनुसार ध्यानको परिभाषा गर्ने गरेका पनि छन्। ल्याटिन शब्द ध्यान बौद्धिक व्यायामभित्र रहेका विधिमध्येको एउटा विधि हो भन्नेहरू पनि छन्। जापानीहरूका ‘झेन’ र चीनको ‘च्यान’ शब्दबाट अपभ्रंश हुँदै आएको शब्द ध्यान हो भन्ने पनि गरिन्छ। यसैगरी, वैदिक युगमा ‘ध्यान’ शब्दले हिन्दु, बौद्ध, र अन्य पूर्वीय धर्महरूको आन्तरिक स्मरणशक्ति वा चिन्तनको विभिन्न अभ्यासलाई बुझाउँथ्यो। मानिस चेतनशील प्राणी हो र यही चेतनशील मनभित्रको कुनै एक विचार वा छविलाई मनभित्र निरन्तर स्थिर गरी सन्तुलनमा राख्ने प्रक्रिया हो ध्यान। मनमा असंख्य कल्पना तथा विचार एकसाथ चल्ने गर्छन्। हामीले सोच्न पनि नचाहेका अनेकौं कुराहरू पनि मन मस्तिष्कमा खेलिरहेका हुन्छन्। ध्यान, जसले अनावश्यक

✍नारायण गिरी, त्रिपिटकले बौद्ध आदर्श, सिद्धान्त र नियमहरूलाई दर्शाउनुको साथसाथै दार्शनिक समस्याहरूलाई खोतलेर त्यसको समाधान गर्ने मार्गप्रशस्त गर्दछ। पाली भाषामा यसलाई तिपिटक भनिन्छ।त्रिपिटकको शाब्दिक अर्थ – त्रि + पिटक, त्रि भनेको तीन र पिटकको अर्थ बक्स वा टोकरी हो। यसरी त्रिपिटकको अर्थ तीनवटा बाकस हो। यो एक महामानवको शिक्षा र दर्शनको संग्रह हो, जसमा बुद्धबचनहरू, बुद्धका शिक्षाहरू, मार्गदर्शन, व्याख्या, सल्लाह, स्पष्टीकरण, प्रेरणाहरू र दर्शन संग्रहित छन्। यो ग्रन्थ पाली भाषामा लेखिएको छ र अहिलेसम्म आउँदा विभिन्न भाषाहरूमा अनुवाद भइसकेको छ। यस ग्रन्थमा बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेदेखि महापरिनिर्वाणसम्मका वचनहरू संग्रहित गरिएको देखिन्छ । बुद्धले आफ्नो समयमा सबै शिक्षा मौखिक रूपमा दिएका थिए। भिक्षु आनन्दले आफ्नै मस्तिष्कमा सम्झना भई बसेको आधारमा सुत्त पिटक र भिक्षु उपालिले